Lo drac de la fos – I

Per Bernat Fruchier

En aquel an 950 despí la naissença de Nôstre Senhor, Luceram era pròpi diferent de cen qu’es òira. Li Sarrasins avíon mes fin a la semblança de seguretat que començava de revenir despí la renaissença carolina.

En un primier temps, avíon destruch lai maions e raubat lo pauc de provediment e de bèstias que possedia la gent en la valàia. Despí aquel temps, li luceramencs avíon fugit li grands camins e s’èron bricoliat de baracas en brancas darrier li barris de peiras secas bastits a l’epòca ligura e remontats d’urgéncia per la circostància, al Torn de la Plastra, a la baissa de l’Orme ò encara al Tornet. Dintre d’aquelas cenchas èron al manco a l’assosta dei lops. De pastres que fèion pàisser lai feas en montanha n’aprofichàvon per montar la gaida e, quora se mostrava de luenh un enemic, un gaubiós sistema de senhals permetia als estajants de tralaissar lo sieu masatge per s’anar escondre en la gaudina ò s’encafornar dintre de barmas dont avíon ja amolonat lo sieu magre provediment de gran, favas e ces. D’un costat, aquel retorn a-n-una vita pastorala permetia ai paisans de sobreviure emai perdèsson lo sieu provediment de gran. A la fin li Sarrasins se’n faguèron una fora d’aroinar li pens dei sieu cavals en de camins peiroses e malaisats que menàvon a ren e venguèron plus totplen en aquel país de misèria.

En un segont temps, veguent que las incursieus dei Sarrasins se relargàvon, lo monde avía fenit per recalar plan-planin vers lai terras bassas, plus ricas e que se políon aigar; ma li cortivàvon d’escondilhon, per fin que non se veguèsson dal camin: arbres fruchiers e vinhas mesclats, favas e ces esconduts sota la vegetacieu. Per lo gran, que lo sieu color d’aur se ve de luenh, avíon embladat lai combas d’ont una rega de rocasses copava la vista. Tamben passàvon mai de temps en l’annàia dintre l’ancian camp ligur romanisat bastit sus la cresta dal Baus, d’ont se tròba lo vilatge d’òira, ma s’agissía totjorn de maions de fortuna, un campament pusleu, de d’ont èron sempre lests a s’escapar se li faguesse besonh per s’anar retirar en li sieu refugis devers Brau dont minga cavalaria li polia assegre.

En aquel país, desseparat de fach de l’emperi, li era plus de poler politic legitim. Un baudo plus fôrt ò plus furbo que los autres s’era impausat localament e fèia renhar l’òrdre ‘m’ai sieu quatre sordats qu’èron reduchs a pilhar part ai trabalhs agricòlas se volíon manjar.

Aquel senhor manjava coma li paisans, pas melhor, ma bessai un pauc de mai… e subretot li fèia ren besonh de suar al solelh per lo se ganhar. Passava la jornàia a cassar en li bôscs ò a faire amolonar de peiras en quarques pôsts « per fortificar ».

Quora los estajants passàvon al Clapon ò a Vila Tala, políon encara veire de vestigis d’aquelas « villas » galò-romanas e se demandàvon quora li seria ben possible de remetre en estat de tant gròssas campanhas que basteríon per faire viure la manàia d’òmes qu’èron ‘stachs.

Comencèron pi de calar un pauc plus sovent vers lai terras bassas e s’apressèron un pauc mai de la barma de la Fos de d’ont s’escolava un riu sota-terra e fuguet alora una descuberta : dintre d’aquela espelonca, vivía un drac, abominable, que bofava de fuec e manjava los òmes, subretot lai filhas que – coma cadun saup – son plus tendras (quora son joves). Dal ver, degun l’avia jamai vist, justament, de segur, perqué li testimònis li èron plus per ne’n parlar. Sonèron la barma lo Pertus dal Drac e s’acostumèron a esquivar aquel luec. Solament lo drac comencet a pilhar un pauc tròup la sieu decima : un jorn ( pusleu una nuech), manjava una faissa de ces, un autre una fea, un autre encara una filha que se devía marïar d’aquí pauc.

Era pas pejo que li Sarrasins, era totplen plus pauc, d’un costat, ma la poblacieu començava de ronhar e d’acusar lo senhor d’incapacitat: « Siam ben mal aparats » dèion, « volem ben noirir lo senhor e li sieus sordats, ma pas lo drac tamben! ». Lo senhor pilhet alora una decisieu corajosa e de segur eficàcia: prometet la sieu filha màger en matrimòni a cu porria desliurar lo país dal drac. Aquela promessa li costava ren ja que de filhas n’avia tres – e que faire d’una filha senon la marïar? Una filha a maion manja e rapôrta ren: seria totjorn una de casàia, coma dèion en lo vocabulari feudal de l’epòca.

Miquel era lo solet mesteirant dal vilage e, per aquò, avia un pauc mai de temps libre que los autres, que lauràvon dai estelas fins ai estelas, estacats a la terra coma d’esclaus. Tant estranh qu’aquò posquesse semblar, era fabricant de ferres en bôsc : per mancança de metal, lo mai possible de saëtas, lanças, rastels, forcas èron fachs de bôsc e avíon simplament la poncha durcia al fuec. Lo solet fabre trabalhava per lo senhor e encara en recuperant lo ferre per trasformar una arma en una autra. Quora li paisans auguèron de prats de segar, carguet ben li fargar de dalhs, ma un còup la sason dal fen passàia, aquelas lamas, lo talon redrissat e enmanegat « a rebors », armàvon li sordats dal senhor.

Donca Miquel, que se sentia ja superior als autres perqué laurava pas la terra, se diguet qu’un còup molherat ‘mé la filha dal senhor monteria en l’escala sociala e que fenisseria bessai per venir fabre ò manechal. Calia per aquò probar de destrúger aquel drac, cen que semblava pas evident, mas la mótria de la joinessa li donava d’abriva.

Comencet donca per s’apostar de nuech davant l’entràia de la barma. La primiera fes ren acapitet e la bestiassa ne’n sortet pas. Tot cen que veguet siguet un gròs tais, ben gras que tornet a l’auba en la sieu tana. Contunhet ensin cada nuech de luna : totjorn ren. Cen que l’estonet lo de mai siguet de sentre dire qu’en l’entre-temps lo drac s’era manjat encara una cabra e raubat de liumes e de fruchas.

Provet encar’n còup, ma la vista dal tais que sortia tranquilament, fuguet l’iluminacieu: « se lo mòstre fuguesse dintre d’aquela barma, auria ja manjat lo tais! » Calia li anar veire dintre. Aquela idea, de segur, l’espaventava, ma se penset que bessai li dracs, coma li lops crénhon lo fuec. S’alestisset donca un paqueton d’antòrchas de bôsc teös que se portet l’endeman.