Lo Ponh Centrau

Per David Escarpit

Lo plan dau ret moisha qu’i a daus nivèus condamnats, devath los quauques solèirs – quate, cinc ? – obèrts au public. Solèirs o estacions ?

Som au purmèir nivèu just per devath dau planpè on se tròban los magasins, los virabertrans, los clients, la vi’a. Los veden perqu’un grand espaci voit au centre dau planpè dau centre comerciau deisha apercéber lo purmèir sossòl. Devant nosauts l’ascensor, òc, coma una placa enòrma de metau ristat de raias verticalas, unit, dens una estetica prampó annadas 1960. Presenta duias pòrtas doblas enòrmas metalicas coladissas.

Dedens, non sèi mei se son dens una cabina d’ascensor o dens una rama de metro.

Deijà n’es pas mei verticau mes orizontau, e veirat coma una rama : veden l’exterior.

Van traversar lo sossòl tot dau centre comerciau per tant d’aténher lo monde de l’aute bòrd, qu’es dens una auta galaxia, fòrt lònh, devath un aute sorelh, dens una auta dimension, dens una auta realitat, dens un aute espaci-temps.

Devant l’ascensor, aquò’s una traca de hall de beton damb enòrmes pilars, tot en beton armat bruç, shens ornaments.

Devaràram. O avànçam. Non sèi mei s’es una cabina d’ascensor, lo èi dit. Non sèi mei se nos desplàçam orizontalament, o se devàram, verticalament. Per la vitra de la cabina/rama veden se succedir los sossòls dau pargatge, esclarats de neons, de beton unit totjorn, damb totas las veituras pargadas.

Puei sobdin, desbócam dens un sossòl condamnat. Es barrat au public. Es esclarat, entègrament voit. N’i a pas de carrets, mes bachas, rotlèus de plastic, escabèths, un chic de materiau. Briga d’umans çaquelà, e tot aquò sembla un pauc en debina. Aquò’s lo purmèir daus sossòls condamnats. Lo travérsam, o veden tot per las vitras. Tots los autes au darrèir son tanben condamnats.

Apuei ne me soveni plus. Me soveni qu’inexorablament, shens s’arrestar ni ralentir, a la granda corsa, la cabina s’ahoncha capvath la prehondor daus sossòls condamnats. Son voits adara, plonjats dens la negrèira. Sosbassaments immenses, òc, de beton armat, pilars escarrits, briga d’electricitat, ren, immenses e voits.

Puei ne me soveni que de la vila-de-l’aute-bòrd, dens lo monde-de-l’aute-bòrd.

Ne’n gardi qu’un imatge unic. Jo e las personas que m’acompanhan – que ne son que mormòcs chauches, per evocar èsters pròches de mon entorn, didem qu’aquò evòca lur preséncia mes que las personas en question ne son pas aquí – som end’un cair de carrèira. I fèi bèth temps, mes la lutz dau sorelh es pishosa, grisa e blanchòia. I védem brolh, coma quora venen de se revelhar. Aquò perqu’aqueth sorelh n’es pas nòste sorelh, aqueste èr n’es pas nòste èr, som dens una auta dimension, una auta galaxia, a l’enreboch de la nòsta. Nòstes organas e nòsta percepcion non son pas adaptats ad aqueth monde, ne lo pòdem ‘lavetz veire que trebós e grisàs. Las colors son coma dessaturadas, pròchas dau negre e blanc, tanben coma dens daus uns filmes on aqueste efèit es volut.

Aquò’s un cair de ruia, damb ostaus de brica e de bòi, una vila britanica o americana. Una vilòta. Dreit, a l’angle, som sortits d’una traca de locau vitrat, faiçon hala Baltard, de metau e de veire. Capèra la cabina/rama, que vista de dehòra estant sembla un funiculari dau començament dau siègle XX^au. L’ambient es lo, resignat, d’una petita vila de l’Anglatèrra on n’i a pas grand-causa, on s’emmèrdan, on i a un fòrt taus de caumatge. Òm ne vei pas las gens egau. Son ombras. Som arribats aquí, e ne’n vam tornar partir. Aquò’s tot.

[…]

Sui çurgent. L’èi butida dens l’esquina per tant qu’entrèsse dens la rama, puei èi tornat barrar las pòrtas automaticas plombantas en honhant lo boton davant qu’augusse lesir de reagir. Atau que sabi que vai tornar partir d’ací que lo vulhe o non. Truca a las vitras, que se cobren de buga, brama, mes la rama part. Ailàs, s’es blocada dens la zòna centrala, au nivèu daus sossòls condamnats. Dens la baricomba dau pargatge sosterran, òc. La rama es revinguda, voita. Lo sistèma de propulsion, baptejat Caron, a encara calanchat. Digun ne pòt sacher çò qu’es devinguda.

[…]

Lo vielh Chinés que semblava un pergam me tornèt dire que mon pair èra mòrt de sa colèra, lo hetge èra negre, lo càncer fulgurant. N’i credèvi pas. Puei lo vesin regde tartucat s’a gahat eth tanben un càncer dau cervèth, dus mes pus tard tot èra acabat. Gair de temps après los dau pacta avèn conselhat l’isolament a mon acupunctor, èra estat denonciat per complotisme e son credit sociau arribava a son tèrmi. Avèva enregistrat una video pirata daus camps d’Australia. Avèvan voitat son ostau, esfaçat tot sos comptes de rets sociaus, hòra sa fòto expausada devant son ancian burèu, damb son carnet vaccinau tamponat de roge, ne damorava rès plus. Un còp èi vist passar una dama, que fòrt viste pausèt una ròsa devant sa pòrta, puei atrapa a córrer… sau braç avèva un lop mei una balanca d’Ome tatavada. Aquò’ra una Exclusa de la vi’a.

Èri medecin, bon ciutadan, ne minjavi pas que çò qu’èra conselhat e m’anavi jàder a l’òra prescriuta per los dau pacte. Sonhavi totjorn en demandant l’autorizacion e filmavi cada consultacion, mon carnet èra a jorn. Mes, volèvi morir de véder aquò-‘quí dempuei dètz ans deijà.

Permèir aquò a començat per los centres psiquiatrics, andadas de decès per milèirs, puei los depressius, los insomniacs. Los càncers èra de mei en mei nharrós. An començat de parlar de tumor psiquiatrica, las gens se morèvan dens las dolors mei extrèmas, briga de sonh possible, bienlèu aquò fut çò qu’aperèren la despopulacion granda.

Èra fòrt conselhat de calar doç, mes òm vedèva lo crematòrium s’emplir, las campanhas de publicitat per la reproduccion florir que demoravan quauquas hemnas fertilas, per eras autorizèren la poligamia. Los quauques exclús de la vi’a ausquaus n’avèvan pas conselhat los centres d’embarrament, viren lo prètz de lur espèrma, non modificat per los vaccins mesadèirs, s’envolar sau marcat negre.

Tot lo monde èra tocat, se morèvan a rapòrt a sas emocions. Puei èi augut fòrt mau de ventre, puei èi comprís, ne me damorava pas pausa.

[…]

M’a semblat audir una nhaulada de gat, començavi de verai d’estar estadit. Tornavi pensar a mon Fèlix, qu’avèva acompanhat mon enfança, puei los animaus domestics avèvan estat desconselhats per los riscs d’alergia, bien lèu aquò fut las plantas. Urosament damoravan los zòos, las serras e las forèsts-clòchas, mes las òras de desinfeccion a l’entrada m’esquinavan, avèvi gardat daus filmes de mon gat e sovent li parlavi, me semblava encara que velhava sus jo. Avèvi un òli que shumava au pin, pensavi a las Lanas, proprietats daus dau pacte, n’i podèvan pas mei anar, que los riscs de tuishèc èran tròp importants.

Èi deicidat d’escriure sus papèirs vielhs de prescripcions, pretextant lo reciclatge que ne volèvan pas mei produíser papèir, los estílos e las fuelhas èran d’ara enlà comptadas. Reciclatge amei tanben contaròtle daus escriuts, ne falèva pas tracts sauvatges, aquò podèva har empach a l’educacion. Avèvi mau de ventre e rès mei n’i hadèva, ploravi quasi a cada veire d’aiga que buvèvi.

Una mesada s’avèva deijà escolada dempuei los permèirs simptòmas, mes avèvi enveja de morir qué qu’èste, aqueth monde èra vingut fòu. Mes volèvi quitar una tralha dau monde de davant, escriure los temps ancians deijà, que rès n’èra conselhat.

M’escosèva. Me soveni d’auger barrat los contravents e d’auger alinhat totas las potingas un per un, avant de los plonjar, dens lo veire, aquò avèva una color de lèit vielha. Apuei èi notat, notat, a òras ringlantas, credi. Au cap d’una pausa èi livat lo cap, mon traguet èra voit, avèvi sang dens la boca, lo só s’anava levar apuei…

Rès mei.

Una senteson de rimat, puei èi obèrt los uelhs. Sus mon leit, tot a l’entorn de jo, tot avèva cramat dens la cramba sònque los ridèus e lo sòu, los quites papèirs avèvan dispareishut e me falèva bufar.

Sui sortit de l’apartament, godalhavi chic, i hadèva un freid negre, mes avèvi besonh de sentir lo vent sus jo, besonh de balhar un torn. Au cap de quauques mètres un audèth metalic, un d’aqueths de fabricacion russa, vai passar ensús jo, dens un brueit totjorn estrange, l’èi sheguit.

I hadèva bèth e las quauques gens que crosavi, s’avèvan botat lo capèth e la masca anti-UV conselhats, jo èri tèsta nuda, anavi bien fenir per me har desnonciar, aquò rai. Sentèvi que me falèva shéguer l’audèth, un chic per aublidar la vision de tot çò qu’avèva brutlat, e la question que ne me solatjava pas, la que volèva saber perqué èri encara conscient maugrat lo fuec e las potingas.

L’estacion, e dens un cunh un vielh depòst de bus, dètz personas òc, benlèu mei, esperavan devant la cabina, n’èi pas carculat, quora las pòrtas s’an landat, i èi anat.

L’audèth a dispareishut.

Los de l’aute bòrn ne parlan pas quitament, espian lo sòu gris, tot es silenciós e tabós. La vi’a sembla la mèma, mes arren de filtra, nada emocion, coma lo sorelh qu’òm ne vei jamès ací. Non sèi jusc aon vai, mon perimètre me sufís. N’èi pas mei de pacients, me’n torni dens una cramba que diu estar la mena e aquò’s jo que pacienti dinc a la horbalha.

N’èi pas trobat lo relòtge.

Èi vist que la cabina tornava partir, n’avèvi pas mei mau. Daus uns còps i avèva monde que sorridèvan atau d’un còp e que instinctivament anavan devèrs la cabina que tornava montar e qu’après vint minutas exactament tornava voita e cargada d’audor d’èr caud.

Mes daus uns còps se cunhava e se’n tornava pus lèu damb una senteson de mosit rance.

Aquò’ra lòrsque s’èra cunhada entre las estacions voitas, liberant alavetz lo monde dens estacions desafectadas, sus cais shens fin blanc e beton dont las bachas se vinèvan segurament pegar en d’eths per tant de los empeishar de botjar dens lo voit.

Cluchavi daus uns còps los uelhs per tant de me rapelar l’alhorns, mes aquò ne marchava quage plus e lo davant èra autan troble coma l’orizon ací. Non dromi pas de verai incapabla de trobar la luna o las estelas tanben, mes ausissi truntes, coma provenent de mon cap.

Passi davant la cabina coma tostemps, lo solelh me sembla plus fòrt anueit, e quora lo gaiti, vedi un bocin de papèir au sòu, un cap de lop damb un ome es dessenhada.

Capsús los combats entr’aqueths dau pacte e los exclús de la vi’a reprenen, lo solstici d’ivèrn vai cramar jusc a Carnaval, se fau revelhar.