Lo drac de la fos – IV

Per Bernat Fruchier

Retrobet après quarqua cerca lo trauc en la ròca dai gals, emai lo paisatge li semblesse pron diferent de jorn e esguilhet en la barma. Li faguet pas mestier d’assendre la sieu antòrcha, que, de luenh en luenh, un trauc en la vòuta laissava entrar un magre ralh de lus. Esto còup, li era minga bèstia dintre l’estable; calet donca fins al caireforc d’ont se fiquet en la galaria que conoissia pas encara. Era plus larga e plus auta e, se començava de puar ela tamben, lo sôl venguet leu pu plan e una sala se durbet a man destra, reona; sus lo barri dal font, una granda cros de bôsc era drissàia subre d’un autar de peira dont doas antòrchas acabàvon de se consumar. « Serà la capela, se penset » e ne’n sortet.

A mai avançava, a mai li vèia clar, fins al moment que deuguet se repilhar per pas s’agantelar en aval: davant d’el, se durbia un tomp, pusleu una granda sala, clara, d’ont se calava per una escala talhàia en la ròca. La fenestra n’era una barma duberta en una barra, un pauc coma aquela de la Galina dal Toet. Assetats en terra, dos òmes alestissíon de cabanhs en bôsc d’amarina, de fremas filàvon de lana en tant que de pichons jugàvon.

D’autras galarias semblàvon sortir d’aquela sala. Capisset que d’aquel costat era plus possible de progessar de jorn e decidet de se’n tornar vers la galaria que menava a la Fos. La trobet sensa dificultat, ma, en passant davant la sala dal pis, li venguet l’idea de li s’estremar.

Asperet pas totplen: una frema li entret, portant una jarreta qu’emplisset d’aiga. Miquel se diguet qu’era lo moment de se rensenhar: se la frema se metesse a criar, auria encara temps de s’escapar vers la sortia. S’avancet donca vers ela francament, un det sus lai labras per li faire acapir que se devia tàiser. Conoisset alora aquela qu’avia ja vista l’autra fes. Fuguet pron estonat de la veire li soguinhar e de la sentre dire:

-T’ai jamai vist encara, bel jove, sies un novel estalon?

E coma Miquel, estèia nec, boca duberta, contunhet:

– Tu tamben te son anats desraubar per la reproduccieu?

Posguet enfin articular:

– Capisso ren a cen que me díes, porríes m’esplicar?

– Vequí: se sies aquí es que t’an enlevat coma ieu e lai mieus companhas. Ma non crènher ren; veiràs: la vita aquí es pas marria e lo tieu trabalh principal serà de nos faire de pichons…

– Ma perqué?

– Te vau tot cuntar, ma vorrio, denant, probar la tieu vigoria, ajustet e, lo pilhant per la man, lo menet en lo durmior qu’era vuelh…

Era pas desplasent de li « faire lo parlament », ma Miquel deuguet li renembrar la sieu promessa:

– Òira, cuenta mi tot, diguet a Catarina qu’avia fenit per conóisser en el Miquel lo fustier.

– Volentiers. Lo senhor Guilhem, lo fraire màger de Ramon que renha sus Luceram, cadun lo cres môrt a la cassa. Dal ver, son fraire mendre li avia tendut un trabuquet ‘mé la complicitat de doi sordats que s’apostèron darrier d’un baus, un jorn que cassava lo pôrc, lo trauquèron d’una arma que s’èron facha ‘me de subredents de senglari e lo laissèron per môrt. Ma lo sant ermita Bernardo di Podiolongo que passava per cas en aquel pôst lo carguet sus lo sieu ase, lo menet al sieu dont meget lai sieus plagas ‘mé de bônas plantas – de gauch e de sàrvia, a cen que m’an dich – e lo sauvet. Solament, lo nôstre senhor Guilhem, tant bel d’un temps, sortèt d’aquela fachenda bòrni e descarat. S’escondet donca en una barma ‘mé dos amics fedels que descurbèron e faguèron ameinajar per de paisans enlevats aquela ret de galarias. Despí aquel temps, lo nôstre bôn mestre, lo morre cubert d’una màsquera de cuer, alestisse lo sieu retorn al poler. Mas per aver de sordats e de paisans enleva de filhas que li sièrvon de polinieras. Es ensin que m’an enlevàia, ieu Catarina, la filha de Martin, gaire de temps denant que me mariesso. D’aquí a set ans, deuriam aver pron d’òmes per la reconquista…

– Avetz jamai pensat a vos escapar?

– Coma e perqué? Conoissem pas la sortia d’aquela espelonca. De mai pareisse qu’es gardàia per un drac: porriam pas anar ben luenh sensa nos faire devorar. Fin finala, se li perpensam, la nôstra vita es pas tant marria qu’aquò: lo trabalh es totplen plus laugier qu’aquel qu’auriam sus terra, li pichons son alevats en comun, li nôstres calinhaires son sempre frescs e pausats, tot lo contrari d’òmes que tribúlon per camps dal matin al sera. Quora passam una nuech ‘m’al capelan, li sieus rafinaments despàsson tot cen que conoisseriam ‘mé de paisans gòfs e subretot siam arribàias a alargar lai naissenças, gauch a de mejans que te pôlo pas dire, al ponch que lo senhor pensa que li sieus òmes an lo borson vuelh e que vôl nos en cercar d’autres, pu joves. Se ajústes a tot aquò que fa jamai tròup frei en aquelas cròtas e que se partissem a totas lo trabalh de la coina e dei vestiments, polem dire que passam la màger part dal nôstre temps a manjar, durmir e calinhar. Ben segur, polem pas sortir, mas avem una granda sala d’ont ientra lo jorn e de d’ont se pôl veire la campanha, coma d’un solelhaire. Pareisse tamben que la nôstra pel blanca seria pas desplasenta de regarjar. Que ne’n díes?

Sus aquelai paraulas, lo baijet e se fretet un pauc còntra d’el, cercant de l’aflarar. Miquel probava d’estre brave ‘m’aquela frema e de li respôndre de mòts doces, ma tamben li calia metre al ponch un plan en la sieu testa per aprofichar d’aquela aligança que non s’esperava. Li demandet donca de li faire visitar la vila sosterrenca :

– Esta nuech, li respondet, farai bus d’estre malauta quora los òmes vendran cercar lai mieu companhas per li menar en lo durmior dei sordats e en la cambra dal senhor. S’arríbes a te tenir escondut fins al sera, te farai passejar d’en pertot. Aspera me donca darnier d’aquel rocàs.

Li faguet una darniera baieta e se’n anet.