Lo drac de la fos – III

Per Bernat Fruchier

Era l’ocasieu de saupre; sortet donca darrier d’ela e la seguisset de luenh, sus la poncha dei pens, en tenent lo sieu buf per non se faire sentre. La veguet s’introdurre en una sala al lume deble. S’apresset de la pôrta e agachet d’escondilhon: semblava un durmior, ‘mé de palhassas espantegàias en terra d’ont èron ajassàias una desena de fremas. Seria estat lo moment de las interrogar, « ma, se diguet, se l’una se mete a mandar un bram, van faire lo remon d’un galinier dont es entràia la vôrp ». Decidet donca de remandar l’entrevista a-n-un moment dont rescontreria una frema soleta e se’n anet laugierament per pas riscar de li dissonar.

La sieu quista lo menet alora a-n-un caireforc qu’era, per dire ver, un quatre camins a tres vias: pilhet aquela de destra que puava, estrecha e escura : assendet la sieu antòrcha al darnier lume e s’encaminet en lo budel. Se trobet pron leu en una sala que servia d’estable: quarquas feas e cabras, de galinas e sobretot un gal que, espaventat per lo lume, se metet a cantar. Sentent un trep, auguet que lo temps d’amurcir la sieu antòrcha e de s’escondre darrier un molon de fen qu’amentet en un canton. Veguet paréisser un òme, una forca en una man e un calen en l’autra : aitant que posquesse jujar a la flara tremolanta, semblava Bertomieu, lo cabrier qu’avia la jeina escondua darrier lo Poei e que lo sieu aver pagava un gròs tribut al drac. Veguent ren d’anormal, aquel òme s’en anet coma era vengut, en renant e se parlant de solet: « serà mai aquela brutíssia de cat; se lo pilho, quarque jorn, ne’n farai un bôn civier ».

En tant que s’amochonava darnier lo fen, Miquel avia sentit un corrent d’ària en l’esquina que li travessava la camisa banhàia de l’espavent. Un còup lo trep de l’òme ben amurcit, si metet a refestonar e descurbet un passage estrech que menava fôra. Basta sortit a l’ària, fuguet pas lònc a s’orientar: en fàcia lo trauc, lo Clapon dreissava la sieu massa, darnier d’el, pu luenh, lo Tornet era pas malaisat de conóisser; en dessota, la Môrga, qu’avíon ja començat de missonar, polia pas l’enganar. Era sortit en bel mitan de la ròca dai Gals. Capisset alora la rason d’aquel nom: la gent l’avia sonàia ensin perqué ne’n sentíon sortir de cants galiniers!

La nuech començava de blanquear e deuguet s’arrecampar leu a la sieu maion per non se faire arremarcar. De tota una semana fuguet tròup las per repilhar la cerca: es malaisat de compensar lo sôn perdut quora un se deu aussar bôna ora per missonar. Cal dire que, d’invern, avia alestit lo provediment de ferres de bôsc e òira polia pilhar part a la misson.

N’aprofichet per susvelhar un pauc lai cabras de Bertomieu: lo pastre li menava vers lo Tornet manjar sota li castanhiers; de segur, quora casqueríon lai castanhas, lo sôl seria net per li recampar. Miquel capisset melhor de que vivia la gent sota terra. Li restava encara de saupre cu èron e sobretot perqué s’èron ensin encafornats, embarmats, entanats coma de taissons. Calia probar de li anar de jorn: per aquò faire li era que lo dimènegue, jorn de repaus. Un sata, diguet donca ai sieus vesins: « deman, me’n vau passejar per me carcular li fraisses que me calrà copar a la primiera bôna luna per vos faire de bôns mànegues ». Ensin degun s’estonet de lo veire se’n anar bôna ora l’endeman, la polhera a la talhòla, en la direicieu dal Fralhet.

S’era mes en testa d’accedre a l’espelonca per lo trauc de d’ont era sortit l’autre còup. Arribat en fàcia de Malcôr, viret vers la jeina de Bertomieu: lai sieus bèstias, en camin vers lo Tornet, èron ja subre lo Savelet, ma la caminèia de l’estal tubava. Miquel s’anonciet de luenh, per cas que siguesse lo can, e, coma degun respondia, s’apreisset de l’arberc; per un trauc dal barri amentet l’unica sala: li era minga fuec dintre l’escaufa pansa! Era ben cen que s’era pensat despí quarques jorns, en veguent tubar aquela maion quora lo mestre corria darrier lo sieu aver : lo conduch dal fum devia servir al monde sosterran.