Insulars (I)

Per Remèsi Boy

I

Lutzar lo pè deu cèu. Anticipar la corruda deus vents. Guardar ua arma a man. Ua gojata que’s tornava díser de reng los darrèrs tres conselhs que l’avèva prodigat la soa mair en legà’u la nau familiau. Qu’èra ua question de subervita qu’aqueras frasas e vadossin entad era un credo, ua lei absoluda a la quau ne’u caleré pas jamei virà’s. Qu’ac sabèva de plan, volossi protegir la soa familha e conéisher la patz deu Perhons, la soa vita qu’avèva a estar parièra a la de la soa mair. Aquera hemna qui s’en·honsava lavetz dens las aigas escuras de la lagua mortuària, deishant las soas duas hilhas qui l’espiavan a samsí’s. En tau vegada, la costuma qu’èra de cantar e de dançar, d’exprimir lo son gai de véder un parent a tornar a l’element qui l’avèva vist a vàder, mes las eretèras que demorèn silenciosas e immobilas, pauhicadas probable davant las responsabilitats qui èran d’ara enlà las lors. La capdèta qui n’avèva pas la fòrça de retiéner las soas lagremas, ne celè pas lo son tristèr, rancurant e maladisent lo hat qui l’avèva privada de l’exemple qu’imitava despuish tostemps e que pensava eternau. L’ainada, era, n’amuishè pas arren, nat signe exterior deus sentits qui la sangviravan totun, quan aqueths èran d’ua violéncia de mau sofrir. Ua sofrença que n’avèva pas jamei sentit a despieit de las espravas qui hasèvan de la vita vitanta ua luta a contunhar. Lo còs, lestat per la pèira tombau, que desapareishèva a plaser, arcuelhut per las ondas doças d’ua aiga cauda. Las qui demoravan ne podèvan pas virà’s d’esquia a la qui partiva, que passava las lors fòrças. Au contra deus còdis qui reglamentavan aquera ceremonia, las duas sòrs que demorèn mudas e estaticas, dinc au moment quan l’auburi qui èra estat l’èste mei important de la lors vitas e s’esvalisè eth tanben. Qu’èra tornada aus temps benedits quan se podèvan véder enqüèra las planas erbudas shens fin e las seuvas originaus. Aqueras immensitats verdejantas qui lançavan tostemps mei haut las lors puas e qui en·hlava las lors velas com las naus qui cinglavan lavetz la grana mar. Qu’avèva pojat lo cors deu temps. La soa vita de sacrificis que’u n’avèva balhat lo dret e las duas gojatas qui èran en dòu n’esperavan pas sonque ameritar un dia los lors passatges entà la rejúnher de l’aute costat.

La nueit que cadèva dab longor e lo vent que bohava shens nada fòrça quan Mia, l’ainada, que remarquè lo temps qu’avèvan passat a patir de la lor pèrda. A despieit deu tristèr qui l’assautè que comprenó lèu los riscs que prenèvan a perlongar l’auròst. Qu’espiè a Ka. Ne plorava pas mei, mes lo sococ qui acabava aqueth dia qu’èra enqüèra pesuc deus sons sambotits. Aquesta ne podèva pas desvirar lo son espiar de l’endret qui avèva englotit la soa realitat. Un reau qu’èra vadut un sovier, efemèr e corruptible, qui vaderé de mei anar mei imprecís a mesura que passaré lo temps. Mia, ahiscada peu mauparat, que passè mantua minuta a l’observar en demandà’s quin copar lo silenci, quins mots e’u caleré emplegar entà non pas bruscar las causas ? Entà brembar a la soa sòr que ne podèvan pas passar la nueit en dehòra de las zònas costèras shens estar a la mercé de tot çò qui i rodavan. Que pausè lavetz la soa man sus l’espatla de la soa capdèta qui ne reaccionè pas. Aquesta qu’avèva endevinat probable çò que l’anava díser e que sabèva qu’avora rason. Los purmèrs mots prononciats qu’estón doç e aconortants, eishenge d’arcast. L’urgéncia de la situacion ne pareishèva pas briga dens la votz de l’ainada, qui s’i escadó drin a drin a har acceptar a totas las duas l’idea que calèva partir de tira. Quan estón dretas, cap e cap, que s’abracèn, cadua cercant l’aconòrt que’us podèva balhar la preséncia de l’auta. Lo moment qu’estó brac e la separacion qu’averé podut paréisher brutau, mes las duas gojatas que sabèvan de plan que se n’anava temps que tornèssin au pòrt vesin. Un endret aperat lo Solh, on poderén véner aisidament tot çò qu’avèvan trobat en explorar lo monde qui’s trobava devath las andadas. Un tesaur de piscantilhas qui s’ac valèva que prenossin tantes riscs… Ka que despleguè la vela qui s’en⸱hlè deus vents nueitius, possant la barca dab fòrça de cap a la destinacion mantienuda per la man segura de Mia, qui ne deishava pas d’espiar las estelas. Aquesta que semblava d’estar chepicosa. La nueit qu’èra escura e lo son instint que’u disèva que n’èra pas briga ua bona causa.

Peu demiei deus cabeders d’acèr, qui servivan d’assobacatges a las botigas portuàrias, las duas gojatas que s’obrivan un camin per ua horrèra grehosa e laboriosa. Aquesta qu’èra hèita per totas las personas qui vienèvan com eras véner tot çò qu’avèvan recuperat au hons de la Mar Grana. Lo sorelh que bailinava enqüèra lo pè deu cèu, mes lo mercat deu Solh que boriva dejà : qu’i rasonavan despuish òras las votz agudas e cridassèras deus cridaires qui aperavan d’un ton sollicitaire la mendre practica qui’us passava au ras. Las tribús que negociavan dejà lo prètz de la herralha e los collectors qu’examinavan la valor de cada objècte presentat despuish la punta d’auba. Mia e Ka qu’avançavan dab penas, profieitant de tots los espacis qu’auheriva aquera massa mudadissa. Com se nadavan contra las andadas hautas d’ua mar ventosa, qu’ensajavan de’s mantiéner lo cap enlà de l’aiga. Non calèva pas pèrder de vista lo ròc au quau volèvan estacar la nau umana qu’èran vadudas. Ua tau error que’us seré estada mortau. Brolhadas per aqueth flux, qui’s barrejava a contunhar, que serén estadas englotidas. Devoradas peus peishs d’aqueras pregondors, oportunistas e carnassèrs, qui n’esperavan pas sonque de profieitar deus cadavres de’us qui’s deisharén gahar peu briu. Mes las gojatas acostumadas ad aqueths endrets e au lor anar, que s’i escadón a aténher lo taulèr darrèr lo quau un òmi e las esperava.

Qu’èra un èste autan gran com larg qui ne celava pas briga la soa hami insaciabla entà tot çò qui’s podèva minjar. Qu’avèva la cara redona, quasi difòrma. Lo graish qui la compausava qu’avèva esvanit bèth temps a tots los trèits amicaus qu’avèva podut aver, se n’avèva avut un dia. Sols los sons uelhs verds escurs que brembavan enqüèra çò qu’èra estat : un gojat charmant qui sabèva parlar las gojatas. Quan èra joen qu’ac hasèva de plan, sustot quan volèva amusà’s drin. D’aqueth temps que s’i escadèva sovent a obtiéner çò que volèva, mes qu’èra passat. Un passat luenhèc deu quau ne’u demorava pas sonque soviers foscs e ua nostalgia malenconiosa. Decennias de tribalh que l’avèvan enledit e redusit lo son còs a un estat de degenerescéncia avançat qui en·hastiava la màger part deus sons interlocutors. Be n’èra conscient. La soa vita sociau ne’s fondava pas sonque sus l’obligacion qu’avèvan las soas practicas a marcadejar dab eth. Be sabèva estirassar, convéncer e tirar lo prètz miélher de totas las causas que l’èran presentadas. Tà díser la vertat n’avèva pas perdut arren de la soa capacitat a obtiéner deus autes çò que desirava, mes la quita natura deu son desir qu’avèva cambiat. D’ara enlà, los sons pòts greishós ne mimavan pas sonque un mot, minuta per minuta, arcuelhent d’un medish biaish tots los qui s’estancavan davant lo son taulèr : quant ? Aqueste mot, au paréisher simple, que pausava en hèit tres questions preestablidas e reglamentadas per la lei comerciau deu Solh. Tres interrogacions qui constituivan l’integralitat de las interaccions acceptadas suu mercat : quantes objèctes voletz véner o crompar ? Quantes quilogramas de herralha avetz o voletz e fin finau, lo prètz desirat. Quant qu’estó d’aulhors lo purmèr mot que getè l’òmi a las gojatas quan las vedó, desembalant suu taulèr tot çò qu’avèvan trobat. Lo mercadèr qu’avèva remarcat plan segur lo cambiament d’interlocutora. D’acostuma ne parlava pas sonque dab la mair e las gojatas qu’escotavan bravetament. Que comprenó de tira que quauquarren de grèu s’èra passat sus la plana de las andadas, mes saber de qué s’agiva ne l’interessava pas briga. La creatura de las vorrugas que demorè caraclavat en bèth esperar la responsa de Mia qui ne tardè pas :

«Duas setmanas de racion per duas.

– Duas setmanas ? çò tornè díser l’òmi d’un ton escarnidor, çò que m’amuishas ne las vau pas briga. A vista de nas, çò contunhè en estimar çò qu’avèva davant eth, que diserí ua setmana e qu’ac i cau tot, mes que soi comprenedor e en memòria de la vòsta mair qu’i consenteishi. Qu’ac cau préner o deishar.

– Ua setmana ? D’acostuma que son duas entà un tau pes !

– D’acostuma, çò’u shiulè l’òmi, ne tracti pas dab las drolletas. Lavetz ?»

Après ua pausa de las bracas Mia qu’acceptè a degrèu. Que sabèva que ne trobaré pas miélher aulhors e l’òmi qu’ac sabèva tanben. Au quite moment quan la soa mair avèva deishat d’existir la gojata qu’avèva comprés çò qui’us esperava dab la sòr. Qu’èra la règla pr’ací de ligar los acòrds dab la persona qui’us passavan. Quan la persona moriva, los acòrds que desapareishèvan dab era. Mia que tirè los bilhets oficiaus de la man oliosa qui l’ac parava, arroganhant de ràbia en dehens davant la soa impoténcia. Chepicosa, qu’espiava a Ka qui ne s’amuishava pas briga pertocada per çò qui vienèva de’s passar. Lo son interès qu’èra focalizat despuish un moment per un taulèr vesin. N’èran pas las pequinhadas dispausadas d’un biaish organizat suu sòu, qui captivan lo son espiar mes la vielha qui n’avèva la guarda. Que semblava tan a la soa mair abans que desapareishossi : lo son peu espars e prim que denudava de hèra un crani pigalhat e cremat peu sorelh. Aqueste que semblava d’estar un portolan deu quau totas las islas e serén representadas peus plaps bruns qui amantavan ua pèth moreta e seca. La vielha qui percebó la preséncia de Ka que lhevè la soa cara amuishant atau los sons uelhs de las pupillas blancas. La semblança qu’èra desconcertanta, mes la gojata que sabèva que n’avèva pas arren d’unic. Avossi volut dar lo torn deu Solh, qu’averé podut trobar un centenat de personas parièras a la qui’s trobava davant era. Aqueth èste escarnat, òrb e croishit, que tornava a la gojata, com un miralh, ua vision de l’aviéner. Qu’èra lo hat de tots los qui acceptavan de víver sus la mar de las galèras. Un dia, la soa vista que vaderé opaca. Los arrais deu sorelh que’u serén de mau sofrir. La soa pèth que’s seré cathada e fin finau, au moment de partir, que’s torceré de dolor, uglant a desalenà’s abans d’assemirà’s sus era medish e de clucar los sons uelhs telats un darrèr còp. La gojata que tridolè. La perspectiva d’un tau aviéner que la petrificava. N’i avossi pas Mia entà la tirar de la soa letargia que seré demorada pauhicada davant aquera vielha qui ne la podèva pas mei véder.

Enter lo present e l’aviéner, Mia que claverava los sons uelhs verds sus Ka dab tot çò qu’avèva de tendressa. Que se n’anava temps que gahèssin lo camin de cap au Burèu deus Ahars Maritimes entà obtiéner ua navèra zòna de prospeccion… Ua causa qui ne seré pas de bon obtiéner, adara qu’èran soletas. Mia que sospirava getant lo son espiar de cap ad aqueth bastiment de beton qui èra en suspart deu Solh. Qu’èra un carrat gris fanit qui quilhava un drapèu blu esperrecat suu quau s’aubiravan enqüèra quauquas estelas blanquejadas peus embrums.

Quauquas minutas mei tard, après ua caminada de las bracas, las duas gojatas que’s trobèn davant aqueth edifici impausant. Pauhicadas, que demorèn davant la pòrta d’entrada. Ne sabèvan pas briga çò qui las podèva retiéner au lindau deu B.A.M… Èra l’apreension d’un aviéner incèrt ? O aquera inscripcion quasi esvanida qui las arcuelhèva e que n’avèvan pas jamei remarcat ? Dus mots pintrats d’un blu eslavat tant per tant legeders. Qu’ahroncilhèn los uelhs entà deschifrar çò qu’i avèva escrivut. Que lejón dab pena : Union Europeana…

Imatge : Michel Karcs.