Dins l’òrt

Mas aquest an, tot lo monde ne’n parla. Es l’estupor generala. Un notable de la comuna es agut tuat salvatjament. 

L’Inspector Tòni Caspi es sus lo còup de segur. Enquèsta. 

Remonto lo scenari. Començar per los vesins. 

Los vesins dirèctes de drecha son en residéncia segondària e i son solament per las vacanças. Los autres vesins de seneca, Filipina e Enric Gasanhaire, una cobla de proprietaris e joves retirats m’explican volentiers lo personatge. E n’aprofecho per los cosinar e saber mai sus lor emplec dal temps. An ren sentit. Ni bruch ni causas estranhas o non costumieras. 

Avian eretat d’aquela maison, una bastia bèla amb de terrens e lo paure vesin s’ocupava volentiers de l’òrt tanben. Lo laissavan far l’entreten. Benlèu un pauc de la frema tanben que semblava aver la lagrema facila e semblava ben macaa per aquela mòrt. Ma fista! Èra ben vièlh per ela e semblava gaire d’estil pistachier. Plusleu un casanier, lo vièlh èra membre actiu de ges d’associacions… E totun, l’espós èra mai interessat per las partias de balon e los juecs videos que dal demai. E pi èra estat vist al magasin amb la frema a jugar a de juecs videos tot lo jorn presumit de la mòrt. D’alhors nos quitèt per acabar una partia. Èra un drogat èra. Paure gus, fasia pena quitament. Brèu. L’enquèsta. 

L’òme defuntat es una fòrta personalitat. Rigobèrt Gasòli, 87 ans. Granda maissa. Andanat e balés. Una casqueta, un 4×4. Un pauc dandí a l’anciana. 

D’enemics, ne’n pòt aver un molon… Qualques ans fa, avia aprofechat de la sieu posicion d’adjonch al cònsol per far una extension illegala de maison. Avia transformat una terrassa en pèça de mai. Amb de muralhas de cairons bruts que tapavan la vista al monde. Li arribava de cosinar a 2 oras de matin, per se destibar disia… Mas ren d’autre d’excentric. Ges de mèstre cantaire ni de mestressa gelosa. Aviam començat de tot revirar al sieu. Ren. 

Se parcava sus lo parcatge andicapat quora trobava ges de plaça en metent lo mot « Andicapat: sio vièlh e mai fatigat » sus un papeiron pausat sota los eissugavitres de la veitura. E èra ges andicapat mas se fasia jamai multar… E degun disia ren. 

Cal dire qu’èra vièlh garçon. Ges de familha, just un nebot, legatari universal, partit trabalhar en Soïssa que venia a pena per las vacanças. Trabalhava l’òrt e las sieus tèrras per lo plaser despí qu’èra retirat. Ges d’emplegats. Ges de vita dobla. Nimai de caissetas adultas en un tiraor. Ren. 

Quitèro la frema. L’ « òme juecs video » veguèt manco qu’èro partit… Paura frema, se devia enuiar. 

Alora, cerquèro de parlar al nebot. Mas avia un alibi de betum, èra en Soïssa e mai èra en companhia d’amics per un sejorn a la nèu… 

Lo temps passava. La polícia scientifica trabalhava totjorn mas impossibilitat de trobar una traça ADN, ges de traça d’una autra sang, ges de piaas. Manco d’efraccion. 

Lo legista diguèt que Rigo èra un marrit pacient, ges de doctor consultat en los detz ans en rèire. Mas notèt un començament prononciat e lèu evolutiu d’un cangre al fetge… 

La premsa de la Còsta entre Mentan e Sant Tropetz se fasia las dents en imaginar lo péjor. Un serial tuaire faguent una escapaa aicí. Un conflicte entre el e l’oposicion municipala per lo Plan d’urbanisme e rénder constructible de tèrras…  Los jorns passavan. De mai en mai se parlava d’un soïcidi probable. Subretot que « Rigo » coma èra escaisnomenat venia de pérder lo sieu can? Es Lili, la secretària de comuna qu’o diguèt. 

Los de l’oposicion èran en acamp public aquel jorn fatal. Perdut. 

Posqueriam enfin contactar los autres vesins. Èran d’avocats poloneses qu’avian comprat aquela maison un desenal d’ans fa e d’aquela passa èran en crosiera sus la Còsta Adriatica. Un viatge mediterranèu entamenat despí un mes.

De comerçants de la carriera parlavan d’un personatge. Segon que consomava en cò d’els, avian de dire. Mas de banalitats. Un caçaire ocasional. Anava al conselh municipal cada dimars de sera. Trabalhèt coma agricultor, avia un pauc de rendament amb de locacions de tèrras mas de pichonas somas e ren de que voler la sieu mòrt… Subretot qu’avia un eretier conoissut de totes. E banquier. 

Androna d’enquèsta. Èra ben totun. M’avia fach passar l’obsession denonciaa per ma frema de las maquetas e autras miniaturas de pegar o montar. 

Faguèriam escota de las conversacions telefonicas mas ges de murtre comanditat. Ni allusions. Ren e totjorn de ren. 

Après tres meses, deguèro classar l’afar en espèra d’un rebombiment. Laissèro lo mieu contact dal Burèl e mai lo personal. 

Los ans passèron, quitèro de trabalhar pi. De maquetas ne’n faguèro. De concorses tanben. Campion! Aquel afar me demorèt longtemps en ment. Mas avio passat la man. Cadun la sieua aüra. Fins a un jorn. 

Una telefonaa. D’Arnòld Isoard. Qual? Ò, lo nebot. Avio demembrat sempre lo sieu nom. 

Lo nebot soïssa avia tornat definitivament e començava de tornar bastir la maison, en villa grand luxo. E furnèt e getèt e trobèt, dins una bóstia dins un cabanon al mitan de bocals e saquetas de granas, de papièrs. I trobèt còpia d’una letra mandaa per los ancians vesins qu’avian vendut lor proprietat als poloneses. 

Me mandava la fòto dals documents per mail. 

Esperèro lo mail coma un can un òs. Al taquet. I èran. 

Lo famós Rigobèrt avia agut còpia d’una letra d’aquels vesins per la comuna. Facil per un conselhier municipal.

Se lanhavan de problèmas d’entretenença de la sieu proprietat que causava de damatges a lor terren. Lo can entrava sovent en cò d’els, bramava de lònga. Mas lo Rigo èra un bòn rompe balas dal sieu costat, avian un drech a l’aiga de la fònt al sobran e un jorn lor copèt sensa rason, sensa prevenir. E èra restat ansin. Una faissa de tèrra restancaa de pèiras s’escranquèt sus una partia de lor terren e jamai radobèt la muralha. E ancara getava de brutícias quora li petava per dessús la barralha dals vesins. Avian degut cambiar lor tondeira tres còups per aver trobat de visses e autres tòcs de fèrre dins lo pelenc de lor òrt… Un chale de vesin. 

De problèmas de vesinança? 

Èra la soleta traça d’ostilitat devèrs el. 

Faguèro un saut a aquela vila, per veire l’ambient. Pi, me venguèt l’inspiracion en camin. Anar parlar a la lèsta amb los ancians vesins. Per veire. Intuïcion… 

Après informacions e una merenda, pico al portal. Los ancians vesins. A l’òrt. L’òme planta, la frema… al magalh. Plantavan de faiòls disian. Preparava la tèrra. L’òme s’aprochet solet. D’enfants jugavan, de felens segurament. 

Parlèro de l’afar vièlh. « Vièlh, es vièlh amai » s’esquicha lo temps diguèt l’òme de maison. 

Avian vendut a de poloneses rics per s’installar dins la maison de la familha de la frema. 

Avia de far, calia ja partir, i èra la familha e diguèt plus ren. Adieu. 

Lo can s’escapet al moment de barrar la pòrta. « Rigo, aicí!  » diguèt. Tan lèu faguèt un soguinh destorbat. 

Bretoneèt una excusa, qu’èra testimòni d’aquel ancian vesin gaire comòde. Mas ren de mai. Tenguèt fèrm lo can.  

Laissava un gust estranh. Coïncidéncias? Mas qué far? Lo temps passa talament lèu.