Quora grelhèt la flor jamai vista

Per Joan-Frederic Brun 

Trach de « l’amor de la Encantadas », reculh de nòvas per paréisser

Aquí lo carrairon fai una prumièira èssa e detràs i a un pichon plan cobèrt de mofa e de bois. Aquel endrech es tan pasible que vos enclausís una idèa dins la musica de son silenci. Los estius e los ivèrns passan a de reng e jamai res càmbia pas. E pasmens aquel jorn perdut dins l’enfugida dau temps, aquel 13 de Setembre de l’an de Dieu 1630, de vidas van capvirar. Doas vidas. La vida d’Albat e la vida de Maurèl. Au mitan de l’indiferéncia druda e cantarèla de la sèlva. Mas amb aquelas doas vidas son tota la vida e tot l’univèrs que capviran.

Sus la drecha lo combal, subran, davala regde. Maurèl sap que i a, esconduda entre dos ròcs, una fendascla amb de negror e pas que de negror, que davala fins digús sap pas ont, fins als infèrns sai que benlèu. E ara Maurèl se maina que i vai tirassar un còs. Mas i a tant de sang sus las pèiras. Aquel sang es estranhament luminós au mièg dau verd santarós dels boisses. Au mitan de tot aquel verd que sembla pas de bon. E los marcs clins dels pins entortivilhan sa desesperança roginosa, resignacion sàvia dins lo cançonejar de l’aura.

Cossí un còs pòt èsser pesuc, coma aquò tot regolant de sang, enregdenat per lo moriment. Maurèl s’arrestava per bufar. Ni per garrut que siá, i perdiá son alen. Tota sa vida se resclausiá dins aquò : polsar, coma un buòu en colèra, ausir dins sa tèsta lo tarabast de son còr que patacava coma una armada en lucha. E tot aquel roge sus sas mans, dins sos uòlhs. E sus la bauca ensaurida per las sorelhadas e las torradas.

Per en dessús d’el i aviá los roquets, torres grisas quilhadas dins lo cèl, sus de pendisses tristes, cara als asuèlhs nivoloses de l’oblidança. Dins la comba en dejós longament viravan d’aucelasses. Bauca ensaurida per los ivèrns e reconquistada per un gisclar verdenc de vida. E puòi usclada regde per los estius. La fageda de la cairèla blanca e mai lo pin sauvèstre sus los acrins. L’espelison, d’aquí d’alai, d’una flor dins tota son ufana muscadenca.

De longa revesiá aquel instant, pas qu’un esliuç. La sotana negra dau prior Albat, qu’escalava d’a passet lo carrairon. Veniá de l’eremitatge de Sant Miquèl aval a cima de sa grisa torre de rocàs dins l’esbleugiment vertical de las rocaredas dau penjal. La sotana negra. E Maurèl aviá subran agut son cotèl dins la man e aquel cotèl escandilhava dins lo sorelh de Setembre de la color de mèu. E los uòlhs estonats dau prior, ja neblats per la vision d’un inaccessible endacòm mai, estonament sens bolièiras detràs las raras de la dolor, e lo sang, lo sang que rajòla, que giscla roginèl, caud, grèu de son odor de fèrre que vos encigala e vos fai venir una mena de sotlèu.

**

Ara lo còs èra estaloirat aquí tot sanglent. Maurèl l’aviá tirassat fòra dau camin entre los roquets. Jasiá aquí, sotana negra, sang roginèl, au bas de la mai nauta torre. Tant de sang, que n’acabava pas de rajolar.

**

Cossí li èra venguda l’idèa d’escotelar lo prior, aquò comptava ja pas pus. Tot èra desenant emplit per lo baujum d’aquel instant ont doas vidas s’èran rescontradas e ont lo talh esbarlugant de l’acièr n’aviá trencada una e ensagnosida per sempre mai l’autra. Una traguda dins los esbleugiments escalugants de l’alhors e l’autra enrebalada dins la bauja farandola dau mausòmi, a veire de jorn e de nuòch lo giscle immens dau sang roge, a contemplar aquel agach tancat dins lo sieu e ont s’alucavan subran de lutz que disián l’indicible. Sens un mot, sens un crit èra defuntat lo prior Albat jot lo grand cèl clar dau causse au mitan de la cançon de las auras que disián l’embriaguesa malancònia de la fin de l’estiu.

Maurèl èra aquí entre los boisses au pè de l’immensa torre grisa que quilhava sus el sa rusta saviesa. E, o sentissiá ara, un agach void e destemporiu, un agach de pèira, qu’atraversava tot e lo pesava dins las balanças de son aubire. Assassin. Maurèl l’Assassin. Verai, èra un assassin. E aquela taca jamai non s’escafariá.

**

E lo prior Albat èra alhors dins l’inimaginable endacòm mai. Son còs pesuc e tebés èra estaloirat dins la bauca e lo caliá tirassar au mai lèu dins los pendisses. La comba escalabrosa ont viran sens pausa d’aucelasses au mièg de las torres autivas dels roquets. L’agla blanca e l’astor, e tanben lo voltor, que se ne vei sus los cingles los nises tan largs.

**

L’avenc badava aquí, rescondut dins las rocaredas dau penjal, a tres passes l’auriatz pas desvistat. Larga ascla tota negra tapissada de mofa e de feuse. Se n’enairava una odor aigalosa de tèrra. I far resquilhar doçament lo còs mòrt, en forviant d’èsser enrebalat per sa casuda. E sus l’èrba lisèt lo còs negrevestit, cap a la negror infinida de l’abís, e sa casuda faguèt quasiment pas de bruch, totescàs la bufada leugièira de l’èr abolegat. E puòi lo silenci. Una agla blanca virava naut dins lo cèl, entre las tèstas sevèras dels roquets. Los roquets, torres de pèira que se besliècha en sabla, recampament de gigantasses perlongant a bèles paucs son incomprenabla vida de rocam mentre passam nautres, de còcha, desvariats per nòstras passions brutalas, brèus esliuç de carn fugidissa.

Maurèl, au moment que lo prior Esteve Albat aviá disparegut dins lo calavenc, aviá tornarmai agut sos uòlhs en fàcia dels sieus e son immobilitat veirenca li aviá encara tragut dins l’èime un messatge escalugant. Albat èra caigut dins la negror infinida dau ventre de la tèrra e tanben dins lo país de l’estonament sens bolièiras mai luònh que tota paur e que tota dolor, en riba de la fugida desaubiranta dau temps. Aquel ultim agach escambiat demorèt dins los uòlhs de Maurèl coma sagelat amb un fèrre roge.

E ara caliá que tornèsse au mas. L’òbra complida. Son pretzfach dau jorn èra estat aquò, tuar lo prior Albat. Recampèt las fardas e la saqueta dau curat. Lo vèspre davalava. Tenchant tot d’una irreala color de sang. Las gralhas viravan en cridant entre los roquets.

**

La veusa jove de Liborèl, dau masatge de la Bartassariá, sabiá totes los camins de la comba de Madassa, quitament los mai esquius au mitan dels pendisses copats de rancaredas, lai ont alatejan a bèl èime los aucelasses dins un silenci de pèira rosegada e de sabla. I anava amassar d’erbetas, d’unas per far la menèstra a l’ostau, e d’autras, lo mond disián, per d’usatges mai trebols. Car una femna que vai campejar soleta dins los roquets, a l’ombra dels gigants rocassoses aconsomits dins la cançon de non jamai finir de la ramilha alisada per los vents, se pòt pas que non rescontrèsse dins l’estrementida de la lutz de las aubas, las vertadièiras estatjantas d’aqueles airals: las encantadas. Que, quand vos fasètz amb elas, vos semondon de flòcs de son saupre espectaclós, los secrèts miracloses de las èrbas dau campèstre. Que la veusa de Liborèl ne siaguèsse l’amiga e l’escolana, digús o afortissiá pas a de bòn, de segur. Mas mai d’un o suggerissiá. E ela, drecha dins sa fauda negra, amb d’uòlhs de grand cèl gris que vos espiavan sens vos veire, que sa mirada vos traucava coma d’aiga, bracada sus de causas non vesentas, prestava pas gaire d’atencion a totas las contaralhas que se fasiá d’ela. Coma un òme, fasiá son prètzfach, teniá sa plaça dins lo masatge, gardava de cabras, facturava un canton d’òrt, alestissiá de menèstras espessas e saborosas que vos tornavan lo vam de la vida dins tot son ample. De menèstras comolas d’èrbas culidas sus lo pendís dau causse.

E aquel jorn de Setembre èra partida en cèrca de l’emparadorenca. Una èrba que l’atrobatz pas qu’un còp dins vòstra vida s’avètz passat tota aquela vida a la campejar. Per aiçò s’èra avastada sus lo causse, amondaut, cap a Veirèu. Sens trobar res, aitanben. E bòn matin èra passada a ras de las blancas muralhas de Sant Joan de las Baumas. S’èra estonada qu’aquí tot semblèsse claus e sens vida. Mentre que monsen lo prior auriá degut i èsser. Mas benlèu aviá enregat lo carrairon cap a l’eremitatge de Sant Miquèl, aval au mitan dau pendís, au bas de la comba de Madassa. I anava tot còp, au pas de sa muòla. Amai aviá de bònas rasons per aquò. De rasons que podiá ela comprene cap e tot. El tanben, coma la veusa de Liborèl, amassava d’èrbas raras dau campèstre. Lor èra arribat de ne parlar ensèms.

La bauca seca esbrilhaudava coma d’aur dins lo matin. De brancas mòrtas noselosas e entortivilhadas semblavan l’òssa de bèstias desconegudas. Tot èra pas que desesperança e lutz. Espiava l’èrba. Quau sap se quauque jorn i seriá pas aquí, davant sos uòlhs, tota simpla e tota esterlucanta, la legendària e pasmens veraia emparadorenca. Que sana las marranas e tòrna la gaug als còrs desconsolats. E fai florir los sòmis. Avançava d’a passet. Lo camin èra una traucada muscadenca dins l’enlusida de l’erbatgiu.

E puòi dintrèt dins la nauta seuva. Lo causse se clinava a bèles paucs cap a la combassa. La lutz dau jorn se perdiá amont dins la rama. Lo camin serpatejava. Los marcs retorcits, roginoses, dels grands pins. Ja sus la drecha los prumièrs grands gigants empeirats que la gueiravan amb son agach planièr. Per ela èran quicòm mai que de torres de ròca inèrta. Li trasián d’esliuç enveirents de pensada, una pensada de gigants d’autres temps, esterlucanta e incomprenabla, mas enchusclanta coma una aigardent. Los dos gigants a cima de la combassa, coma dos velhaires a son portal. Mas uòi lo dire dels gigants èra cambiat. I aviá quicòm de mai o de mens.

E comprenguèt lèu perqué. Sus lo sòu i aviá de sang. De lòngas marcas de sang. De caçaires avián degut tirassar aquí una bèstia. Un singlar o un cèrvi. Los d’Espitalièr o dau Maçabuòu, sai que benlèu. O quitament de la Bartassariá, quau sap  ?

Tot aquel sang, dins l’escandilhada dau matin, dins lo cant dels aucèls. Aitanben la veusa de Liborèl i faguèt pas tròp cas d’en primièr. Espiava una flor blava mai treslusenta que lo cèl d’estiu qu’èra grelhada aquí au bòrd dau carrairon. Una flor que ne podiá pas dire lo nom. E que benlèu, quau sap, èra l’emparadorenca. Oblidava tot, s’èra traguda de genolhons, reteniá son alen, la flor èra aquí. E nani, de segur, podiá pas èsser l’emparadorenca. Èra una flor qu’aviá un nom. Un nom qu’antan una mameta escrancada li aviá dich. Son blau èra tot l’oblit dau grand cèl de l’auton. E se mirgalhava de belugas d’aur qu’escandilhavan coma las estèlas dins la nuòch. Ausava pas la tocar. E se siaguèsse l’emparadorenca, a de bòn ? La flor que grelha un còp per sègle dins lo sang espandit d’un innocent e recap totas las vertuts esbegudas dins lo glaç dau trespàs e garís totas las marranas. E quau sap ?

Lo sol amb quau n’auriá pogut parlar èra lo capelan Maurèl mas sa glèisa èra clausa, èra endacòm mai, anatz saupre ont, benlèu aval dins la torre ont antan s’èran resclauses los ermitas au mitan dels cengles vertiginoses, o mai luònh encara, Veirèu, Pèiralau, quau pòt dire.

E la flor èra aquí dins lo treslús dau matin au mitan de tot aquel sang espandit. De qu’èra aquel sang ? De qué s’èra tuat aquí ? Un cèrvi, un singlar ? La flor èra talament polida que la veusa de Liborèl demorava entrepresa, podiá pas trobar en ela lo vam de la culir e de la metre dins sa saca. Totescàs s’ausava l’espiar. E òc deviá èstre aquò l’emparadorenca, tot simplament.

E la veusa de Liborèl, esterlucada, oblidava lo sang espandit de pertot, la sèlva entravacosa, e l’agach empeirat dels roquets per espiar, sens fin, la flor pas jamai vista.

**

Pasmens l’abséncia dau prior Albat acomençava de far parlar lo mond.

I aviá agut lo dimenge, un dimenge de cèl gris e de vent que marcava ja l’auton, e las familhas dels masatges vesins tot afinfoladas, camisas blanquinèlas, ribans, capèls acolorits, s’èran recampadas sus lo davant de la glèisa e demoravan dreches aquí, silents, sens saupre de qué far. E lo vent fasiá tremolar la bauca. E los aucèls cridavan dins lo cèl. La veusa de Liborèl èra aquí los uòlhs encara comols de l’imatge d’aquela flor que se rescontra pas qu’un sol còp dins la vida. E que l’aviá tant esterlucada qu’aviá pas ausat la culir. Amb quau parlariá d’aquò se lo paire Albat èra pas aquí ?

Mas lo paire Albat tornariá pas jamai. D’unes o sabián, d’autres o solfinavan. E la glèisa èra voida e silenta e la campana tindava pas pus. E quora lo trinhon de las campanas se cala als cloquièrs caussenards, una estranha fernison emplís lo campèstre, e entre las matas los rais dau jorn s’emplisson de rebats de lutz roginèla que revoluma, e tot es baujum. Ne poguèron, entre la Bartassariá, Maçabuòu, la Rojariá e Espalièrs, prene la pagèla. De lusors dessaupudas s’alucavan dins los vistons de las filhas. Tot lo trescamp èra una dança deliciosa e crudèla, las baucas esbrilhaudavan coma d’aur linde e lo crit dels aucelasses èra una cançon qu’escassament se compreniá e disiá d’escalugants secrèts. Los secrèts de la sèlva e de las rocaredas ont son enclauses tot lo passat e tot l’endevenidor.

E lo cloquièr èra pas que silenci mineral, un roquet de mai au mitan dels aubres, torre immobila e pasmens espessa d’un viure planièr, fernissent, pesuc.

**

La veusa de Liborèl èra tornada a l’endrech dau camin ont aviá atrobat la flor. E aicesta i èra encara, mai treslusenta que lo sorelh. Ausava pas l’espiar. Lo sang de l’autre jorn i èra pas mai, aviá degut s’embeure dins lo sòu sablonenc. E semblava que l’energia qu’i cabissiá s’èra enfusada dins la flor qu’èra encara mai druda e ufanosa, e grèva de perfums enchusclaires, a cima de son espelison esterlucanta.

Ausava pas l’espiar. Aviá la sentida qu’aquela vision li brutlariá los uòlhs coma la flama dau sorelh quand l’agachatz dins son plen.

Demorava aicí sens bolegar. A drecha lo pendís de la comba davalava regde, e los roquets s’i quilhavan, amb sas nautas siloetas auturosas grisas e sauras, immobilas dins l’èr freg dau matin.

Puòi veguèt los aucèls. De gralhas, que viravan en deslargant sa crida. E que sai que benlèu èran mai que de gralhas, quau sap. Tot èra subran emplit de fadariá.

Èra una flor, de segur, coma se’n vei pas jamai. Mai blava que lo grand cèl, ticassada de belugas d’aur qu’escandilhavan dins la grand clartat movedissa jot la rama dels grands pins. I aviá pas pus ges de dobte : èra l’emparadorenca.

L’idèa de l’agantar, dins sa man, de la traire dins sa saqueta, la fasiá fernir coma una jove nòvia que vai passar a son det l’anèl que la cambiarà per sempre en un autre èsser. Anava, en agantant la flor miraclosa, complir sai que benlèu lo gèst mai important de tota sa vida. Un gèst que tant d’afogats de la culida de las plantas raras an desirat de totas sas fòrças, en somiant pas qu’a aquò d’annadas e d’annadas.

Parèt la man, a bèles paucs, alisèt doçament lo pecol. Èra pas sòmi. Teniá dins sa man la flor que jamai se vei. E que doçament se laissèt culir coma s’esperava pas qu’aquò. Estranha flor. Que li semblava una persona viva. Se sospreniá a li parlar. E la flor li respondiá.

• Te tène dins ma man, flor de sòmi.

• Soi la flor de ton sòmi. Soi l’emparadorenca.

• Sabiái dempuòi totjorn, tota ma vida, que quauque jorn t’atrobariái.

• Ara m’as culida dins ta man. E creses benlèu que siái venguda tieuna. Mas se poiriá que siá lo contrari.

• De qué vòls dire  ?

• Que te pòde ensenhar fòrça de causas se m’escotas.

• E coma me las diriás  ?

• Coma ara. E dins tos sòmis tanben. Soi l’èrba de tos sòmis e desenant dins tos sòmis te parlarai.

La veusa de Liborèl teniá la flor dins la man, la flor miraclosa mai blava que lo cèl d’Agost e mai estelada que las nuòchs, la flor de sos sòmis e pasmens èra la vertat. Se tornèt quilhar drecha sus lo camin. Brandissent l’emparadorenca coma una bandièira. N’aviá los uòlhs plens coma una qu’auriá tròp espiat lo sorelh.

E tot caminant dins la nauta sèlva contunhava la convèrsa amb la flor blava de son pantais.

• E perdequé as grelhat aquí, sus lo camin, aquel jorn puslèu qu’un autre  ?

• Es perqué lo sang a rajat.

• Quane sang ?

• T’o mostrarai anuòch dins lo sòmi.

E la flor ne diguèt pas mai. S’acontentèt de treslusir dins los rais dançaires de la sorelhada entre los aubres. Son silenci subran après tant de paraulas èra eissordós. La jove veusa negrevestida contunhava son camin, tenent dins las mans coma un calelh la granda flor blava. E arribèt antau au masatge. La Bartassariá. Ont tot èra desèrt e silent. Un silenci coma una musica, tornarmai. Embelinaire. Èran totes sortits, per òrta, o als camps. Tant valiá melhor. Qu’antau digús non veguèt la flor. Èra son secrèt.

• Non pas ton secrèt, diguèt la flor. Nòstre secrèt. Tu e ieu.

E diguèt pas res mai. Tornèt a son silenci mai eissordós qu’un crit.

La veusa de Liborèl rescondèt la flor preciosa dins sa cambra jos lo cabeçal gausit de sa lichièira. Sos dets li tremolavan. Aviá pas jamai tengut tal tesaur. Lo quitava dins son recatador mas n’aviá encara los uòlhs comols cap e tot.

E passèt a bèles paucs aquela jornada de lutz e de vent. La veusa entre son recanton d’òrt e sas galinas èra abrivada per un sòmi mai luminós que l’orizont esbleugissent de las nautas tèrras. En barrant los uòlhs vesiá fernir dins lo ventilhon, au plen de son ufana, la flor que digús a pas jamai culida. La flor que vos parla dins l’escandilhada dau pantais.

E la grand nuòch tombèt coma una cortina, pesuga, impenetrabla. Tot lo mond s’anèt jaire après la jornada de trima e la veusa retrobèt enfin l’emparadorenca. Tot lo cambron banhava dins un perfum espés, enchusclant, que vos trasiá dins una mena de desvari.

E la jove veusa espiava la flor. Cofla de sos chucs misterioses. A la lutz tremolanta de la candèla semblava encara mai treslusenta. Èra, adonc, l’emparadorenca.

• Vau comolar ta nuòch, disiá la flor en suau lengatge de perfums. Te vau ensenhar de secrèts mai vièlhs que la tèrra e mai treslusents que l’orizont. Tre que la sòm t’aurà presa dins sas pantenas de velot.

La sòm. Venguèt aitanlèu. I caiguèt coma quau trestomba au dintre d’un potz sens cap de fons. Mas èra pas la caiguda mofla dins una infinitat d’oblit, èra lo cabús dins un sòmi estadís emplit dau perfum desaubirant de la flor blava. Un sòmi ric de colors e de sentidas, que semblava mai verai que la vida de l’esvelh. E dins aquel sòmi la flor culida au naut de la comba de Madassa marchava a costat d’ela coma una amiga de totjorn, coma una jove beutat de treslús e li parlava. Li disiá mil causas, de grands secrèts miraclants que la laissavan aquí embalausida. E li diguèt tanben aiçò :

• Te vau dire perqué m’as atrobada aièr, grelhada tot de nòu sus lo camin.

E la menava per la man long de carrairons de sòmi qu’èran tanben aqueles de la vida veraia, fins au clar ont se vei la cima dels roquets que pestèlan lo naut de la comba e vos espian amb son morre ferotge de gigants aconsomits sus la riba dau temps. E lo temps marchava a rebors e la flor èra quilhada au mitan de la bauca jove de la prima, dins tota son ufana, e puòi s’apichonissiá a bèl èime mentre lo camin se tornava mascarar de longas tacas de sang roginèl, e puòi i aviá un còs espandit tot vestit de negre, lo dau capelan Albat, e puòi Albat èra aquí drech jot los grands arbres fernissents a l’aflat de l’aureta, e dins sos uòlhs se vesiá la terror descabestrada de quau passa lo portal ultim e n’entrevei las indiciblas realitats, l’autre latz dau miralh ont l’arma umana desliurada dau baujum de la carn espia sens i crèire la vertat absoluda, sens masquetas.

E la vove veusa, tenent a la braceta sa companha novèla qu’èra tanben una immensa flor blava, vesiá tot aquò. E vesiá tanben l’escotelaire dins son gèst irremediable e se mainava que lo conoissiá dempuòi totjorn. Èra Maurèl. Maurèl lo pastre amb una escandilhada de ràbia dins los vistons que brandissiá un long cotèl e lo tancava dins lo pitre d’Albat e los dos agachs s’afrontavan se mesclavan. Ràbia e terror, terror e ràbia. E puòi i aguèt pas que la patz dau campèstre, lo brancum, la bauca, e los aucèls que viravan en cridant sus la poncha dels roquets.

• Ara sabes tot. E sabes que naisse dins l’escandilhada dau sang que rajòla e que ma destinada es de redemir lo sang vojat, de lo cambiar en lutz.

• Redemir lo sang.

• Òc, tot aquel sang. E ara sabes perqué t’ai mostrat tot aquò. Mas vène, te vau mostrar d’autras causas, los secrèts immesurables de las flors dau campèstre.

E la nuòch se perlonguèt e la jove veusa en companhiá de la flor que passejava amb ela coma una amiga campegèt longtemps dins de luòcs de pantais ersterlucants qu’èran tanben la comba solitària de Madassa ont viravan longament las grandas aglas blancas. E las plantas li disián sos secrèts, li contavan en plana lenga caussenarda de causas espantosas que digús, jamai, las aviá pas agut ausidas. E la nuòch passèt, doça que non sai. La jove veusa se desrevelhèt, apasimada, amb un polit sorire a las boquetas, per afrontar la nòva jornada de trima. Los primièrs rais dau matin trasián sa clartat dins son cambron e semblava qu’aqueste matin ufanós foguèsse estat lo primièr de totes los matins que jamai non se siaguèsson levats sus lo mond.

***

E las gents parlavan de la disparicion dau prior Albat. Que semblava pas de bon. Se seriá enanat coma aquò ? O se seriá romput la camba en caminant long dels pendisses ? La jove veusa, ela, sabiá ara. Es Maurèl que l’aviá escotelat. E tragut dins l’avenc jos los roquets, la crebassa d’infinida escuresina que davala au pus fons de la tèrra, fins digús sap pas ont. Mas cossí o dire ? E dire que li èra estat ensenhat per una flor dau campèstre ?

Podiá dobrir la boca e dire « ieu sabe » mas aqueles dos mots li demoravan au fons de la garganta, coma empeirats, tròp grèus per sortir de son recatador secrèt. E pasmens de segur caliá que sortiguèsson. Pesavan dins la gòrja coma un mausòmi esfraiós. Mas cossí capitar de dobrir la boca, d’escapar a aquel enclausiment qu’auriá pogut durar l’eternitat entièira ?

E lo crosava vint còps per jorn dins l’ostau o dins los cortils. Maurèl l’escotelaire. Siloeta familiara e que pasmens ara li trasiá un esfrai de pas dire. Car la flor li aviá fach veire en sòmi aquela lutz infernenca dins los uòlhs au moment que tancava son long cotèl dins lo pitre dau prèire Albat. E aquela lutz trasiá dins tot son cadavre una freg immesurabla, fins a las mesolhas dels òsses. Mil còps mai frejassa que lo mai freg dels ivèrns caussenards. L’absoluda freg de la mòrt. Quant de temps durèt ? Quauques jorns, de segur.

E puòi la paraula li tornèt subran. A taula ont aviá costuma de demorar muda.

• Lo jorn que dispareguèt lo paire Albat, i aviá de sang sus lo camin.

• De sang ?

Veguèt un risolet d’orror e de desespèr sus la cara de Maurèl l’escotelaire. Qu’a aquel instant compreniá que lo det despietadós de la justícia divina lo tornava agantar e lo laissariá pas pus.

E la jove veusa disiá ont aviá vist tot aquel sang e un silenci de cistèrna sens fons s’èra fach dins l’ostau.

• Aviái pres lo camin de la comba de Madassa, cap a l’eremitatge de Sant Miquèl. Cercave d’èrbas per la sopa. E veguère tot aquel sang.

Lo silenci quora aguèt acabat de parlar èra encara mai prigond. E puòi quauqu’un diguèt :

• Nos faràs veire ?

• D’ausida se volètz.

• I anam.

E los vejaicí totes sus lo camin, òmes, femnas, vailets de bòria, amb los chins que seguissián darrièr, estranh seguit jot la nauta rama dels pins. Fins a la forca dau camin. Ont se vei per en dessús dels arbres los dos visatges impassibles, engravats au fons dau temps.

• Èra aquí lo sang.

Emai se vesiá. Aviá grelhat mai espessa l’èrba de la prima, tota mirgalhada de floretas roginèlas. Sufisiá de ne seguir la tralha. Cap au combal que davalava regde.

E s’atrobèron davant la boca dau grand avenc tota verdejanta de mofa e de feuses, esbadalhada sus l’escur. L’avenc sens cap de nom dins los roquets, la fendascla resquilhosa, semblanta a una garganta golafra, insadolabla.

La tralha menava drech dins la boca de l’avenc. E lo luòc solitari èra pas mai aclapat de silenci, èra emplit dau crit agut de las gralhas. De desenats de gralhas que viravan a l’entorn dels grands roquets e que tot còp se vesiá que cabussavan dins lo negre dau traucàs entre las parets sailadas de mofa espessa e totas regolejantas d’aiga. De desenats de gralhas e son cridar esclet desrevelhava dins la carn de totes los que l’ausissián una tristor encara mai insondabla que la fendascla de negra esfraior qu’èran totes aquí a espiar.