Operacion Febus

Per Remèsi Bòi

«Qué hè ?» çò bramè un òmi en anar de long e de lad, com ua lutz, de la soa hont de cap a l’uelh. Maupacient, lo quarantenari deu bonet negre qu’esperava ua informacion cruciau tau projècte. Los companhs qui esperavan com eth despuish bèth temps, que semblavan chepicós de non pas véder arribar lo cap de la lor espèra. Amassats a l’entorn d’ua taula de plastica qu’esclairava un neon jaunàs, que se n’avienèvan suu ròtle de cadun, mes qu’èra hèit en de balas. La cibla que seré per la vila occitana doman. N’averén pas qu’ua escadença, qu’ac sabèvan. Los jornaus locaus que n’avèvan hèit la publicitat un mes de reng, en laudar l’istoricitat d’aqueth viatge presidenciau, mes que s’èran guardats de’n desvelar l’itinerari, çò qui contrariava Gaston qui contunhava de bramar : «çò qué hè aqueth…» L’amassada que s’imaginava plan los lèds noms qui serén poduts sortir de la soa boca, se un òmi peu correder n’avossi pas balhat lo senhau. Après quauquas minutas de verificacion, un òmi joen e sorrident qu’entrè dens la sala escura. Que pausè sus la taula un dossièr pesuc, com un present tà desencusar la soa tardança. «Au prètz de la sang» çò’u demandè Gaston en espià’u dret aus uelhs. Lo companh que’s perdó lo sorríder e que senè shens díser un mot. L’amassada que’s contunhè dinc au cap de la nueit, cadun que sabèva lavetz çò qu’èra la soa mission de doman e a quin endret se passaré. Entornejant la taula, la tropa que’s fixè los bonets suus caps. Qu’espiava un drapèu sang e aur quan chebitegè la soa crida a pàrias : «Febus avant…». Tot lo monde que deishèn l’estret residenciau tà tornar aus lors, encarats d’anar dinc au cap tà deféner çò qu’avèvan de mei preciós.

Ne’u vagava pas au matin de s’aprestar com d’acostuma. La nueit qu’èra estada de las bracas e lo manca de som que’s legèva sus la soa cara. Enqüèra jaçada, Joana qu’espiava lo gris deu plafon en sospirar, lo quite plafon qu’ei shens variacion, perfèitament lis, shens interès. Que’s vestí a hum en s’avisar de non pas desbrembar quauquarren. Dab la medisha velocitat que’s prenó la gelula alimentària quotidiana que neguè d’aiga. Que seré dilhèu lo son darrèr repaish. Qu’èra lo risc que prenèva, mes que s’ac valèva. Aprestada, que truquè de las mans tà estupar los neons jaunàs qui desvelavan la petita boeita on se passava la vita, un endret devolut aus ciutadans de la soa categoria, shens nat confòrt, epurat deu superflú qui averé podut amuishar ua escaduda sociau. «Anem !» çò digó en tornar juntar la susfàcia, deishant au son darrèr un long correder escur, qui amuishava un milèr de pòrtas parièras a la soa. Dehòra, que pugè dens lo tram principau, lo qui s’estancava a cada estacion que comptava la ciutat Occitània. Tant de d’òra qu’èra vueit, qu’i èra sola, asseduda au hons a escóner la soa paur d’estar compromesa. Mantua minuta de reng, lo pilòt automatic ne detectè pas arrés qui esperava de préner lo tram, que contunhè lo torn shens s’estancar en l’espèra d’ua inconeguda au son programa. Estacion Joan Jaures, la maquina que s’amorçava lo frenatge en un silenci programat. Un òmi qu’entrè un jornau a la man e ua seishantena d’annadas sus la cara. Que sorridó a la gojata deu peu negre en arribar de cap ad era :

«Saluto fraŭlino¹, çò’u digó, Tiu loko estas libera ?²

– Jes, çò’u tornè shens l’espiar.

– Danko.»

Que’s pausè a costat d’era en desplegar lo son jornau, La Respubliko çò pensè la gojata, un jornau shens nat interès. Lo sol autorisat per las autoritats qu’i hasèvan degotejar la lor propaganda normativa, en brembar a cada numèro las consequéncias deu pluralisme culturau, dab grana quantitat de dossièrs sus las guèrras deu sègle precedent. Shens desbrembar segur de matracar los esperits dab eslogans sollicitaires com «Esperanto, lingvo de paco» o «Lingvo, mondo, homaro». La gojata que deishè la soa pensada en sospirar, l’òmi qui ne legèva pas mei que demandava la soa atencion. Que l’amuishava un article qui parlava deus tribalhs arqueologics suu site de l’antica Marselha, çò que’u hasèva arríder. «Mi, mi scias kie ŝi estas³, çò’u digó en sorríder, mia avo konis la kvartalojn nordo antaŭ ilia detruo.⁴ Ili trompas sin de loko⁵, ç’acabè en lhevà’s, Mi malsupreniras tie ĉi⁶, adiaŭ.» Que deishè lo tram en saludar la gojata, lo son jornau au braç. Qu’ei pro vielh, çò pensè Joana en l’espiar a partir, dilhèu e coneish enqüèra la lenga ? Mes ne podèva pas préner aqueth risc, l’operacion que s’emparava sus la soa escaduda e la soa discrecion. A l’idea de s’i mauescàder que’s sarrè mei hòrt au son màntol com se volèva desaparéisher, esvaní’s au blau de la banqueta tà non pas har cabussar l’operacion. Aqueth òmi que seré podut estar un agent governamentau, qui seré estat enviat en vila tà s’assegurar de la dangerositat deus lòcs o qu’èra simplament un vielh qui prenèva lo tram com cada matin. Quin ac saber ? çò’s pensè Joana…

Estacion Placo de la liberigo⁷, la gojata que’s lhevè cop sèc tà sortir. Lo tram qu’èra vertadèrament vueit quan tornè partir dar lo son torn. D’un pas arronçat que s’apressava deu punt de rendetz-ve, on l’esperava normaument çò de mei de l’escoada. En ua carrèra en retrèit de la plaça, on arrés n’anava pas jamei, la gojata que s’esperava los companhs. Qu’avèva los uelhs de quauquarrés qui’s sentiva miaçat, en dilatà’s l’iris tà percéber en l’escur matièr cada movement. Ne’us vedó pas a arribar, la tropa que s’amerita lo son nom de Treslutz, çò pensè Joana en saludar lo son contacte. Que transmetó los òrdis deu quartièr generau au capitani Sully en tirà’s lo màntol, tà deishar aparéisher ua combinason de fibra densa e negra. Que’s pausè sus cap un bonet parièr e que tornè ajustar la soa cinta on penèva l’equipament necessari au bon debanar de l’operacion. La tropa qu’èra lavetz en camin de cap a l’objectiu, encarada de har enténer la soa votz.

Assedut au bèth miei de l’estret qu’aucupava, lo soldat qui’s disèva Pèir, qu’avèva hèit la patz dab eth medish. Qu’avèva renonciat a ua vita de sosmission e de decadéncia tà esvelhà’s au dessús de las soas consideracions personaus. Qu’avèva lavetz un prètzhèit, un messatge de transméter. Sèt òras deu matin que s’amuishavan a l’arrelòtge soscutanèa. Qu’èi començat lo camin a l’ombra de l’ignorància que’u vau acabar devath los arrais de Febus, çò pensè l’òmi en saludar lo drapèu esplingat a la paret. Que deishè lo blòc residenciau tà tornar pujar a la susfàcia, on s’amassava dejà ua horrèra de las granas. Pèir que s’avançava en guardà’s de honhar qué que sii, los mainats qui corrèvan de pertot dab los lors drapèus verds e estelats, dab los lors balons parièrs e los lors pairs qui’us corrèvan après. Qu’èra a la bona plaça, au punt Alfa d’on poderé executar los òrdis de l’estat major. Ne’u demorava pas que d’esperar lo passatge deu President-Director Generau de l’Esperantujo. N’averé pas qu’ua escadença tà l’aténher. Emparat d’ua guarda de proximitat suberequipada, lo President Francisko ne podèva pas estar apressat shens risc. Pèir qu’ac sabèva, que s’èra apressat au son sacrifici. La seguretat mondiau qu’emparava dejà la via deu tram presidenciau qui vienèva de la vila de França. L’òmi que’s mesclè a la horrèra en tiéner dab conviccion quauquarren devath lo son màntol. Que sentiva la tension pujar a las soas artèrias. Qu’avèva lo pols que’u trucava la paret deu crani com tà’u mantiéner alèrte. L’espèra que seré longa e ne’s calèva pas mancar lo còche. Lo soldat que s’espiè l’arrelòtge, qu’èran ueit òras, las autas escoadas qu’avèvan enqüèra ua òra. Seishanta minutas qui podèvan sagerar lo sòrt de tres millenaris de subervita culturau e de dominacion centralizatora. Podossitz balhà’m pro de temps, ç’esperè Pèir en espiar la horrèra qui s’amassava de mei en mei a l’entorn de la via de tram.

«General Gastó ?! Aquí el Major Jaume, General Gastó, responeu ! Està molt important !» La ràdio de l’estat major que grasilhava pendent minutas, shens balhar nada arresponsa a l’òmi qui volèva parlar au generau. L’estret residenciau qu’èra vueit, totas las fòrças qui l’aucupava qu’èran alargadas tà participar a l’operacion mei grana de l’istòria de la resisténcia. Lo quite generau que s’èra vestit deu bonet negre, de la combinason de fibra parièra e deu laguiòla tà s’assegurar de l’escaduda de la mission. Las minutas que passèn dab ua lentor inabituau, en suspéner lo temps quasi, com se l’Istòria e s’estancava la corruda tà notar un navèth capítol au libe deu monde. La ràdio que s’estupè, l’òmi qu’avèva renonciat de transméter lo son avertiment. Au cap de la soa escoada, lo generau qu’aviè, contra la sedença de la ràdio locau, ua ofensiva hurtiva entà’n préner lo contròle. Après ua infiltracion escaduda e ua rassegurança deu site, la tropa que controlava la difusion radiofonica de la vila. Ne calèva pas sonque esperar que tot e’s passèssi autan plan.

La pòrta de servici deu bastiment que clacava au vent, en amuishar los purmèrs sacrificats a la causa. Joana, drin segotida peu passatge a l’acte qu’èra demorada au darrèr deu capitani Sully, qui’s cargava de tirar deu puisheu tots los elements ostiles. As remòrs adara ? çò’s pensè Joana, E pensas qu’aqueths òmis e hemnas e s’ameritan la tota compassion ? Qué hasèvan quan martirizavan totas las culturas deu monde ? Be participavan a la difusion de la propaganda d’estat ! Que son tradidors, qui ne s‘ameritan pas sonque la justícia mei sevèra…mes quina justícia e’s da dab lo talh ? Qu’i èran, la gojata qu’estó tirada de las soas pensadas peu quite capitani qui barrolhava lo passatge dinc a las comandas de difusion : «Que guardaram lo correder dinc au cap, çò’u digó per la vitra d’observacion qui traucava la pòrta, Febus avant !» Qu’i èra, ua ataca suspresa que’u permetó d’accedir au centre de contròle deus panèus d’informacion. Qu’espiè l’arrelòtge, minutatge perfèit. Que’s sortí de la pòcha laterau un papèr plegat dab suenhs que pausava suu pupitre qui serviva d’acostuma aus devís politics. Tot qu’èra aprestat lavetz, que podèva començar…

Au bèth miei d’ua horrèra cridassèra, lo soldat Pèir qu’espiava nerviosament lo son arrelòtge. Lo tram presidenciau que s’apressava de mei en mei de l’estacion on l’esperava e tostemps nat senhau deus autes. La soa man que hasèva la passaròta enter la soa barba e l’interior deu son màntol, com tà s’assegurar que tot èra en plaça, qui ne mancava pas arren aus apèrs necessaris a la soa mission. Lo President-Director Generau Francisko qu’èra sus un tram especiau, sancerament obèrt, qui permetèva au politic de saludar la populacion amassada en cada vila on passava. Lo tram que s’estanquè a l’estacion de la Federacion, respectant atau un protocòlle millimetrat. Pèir qu’espiè un còp de mei lo son arrelòtge, ne deveré pas tardar adara, çò’s sosquè. N’avèva pas acabat de pensar que los panèus d’informacion qu’amuishavan a la horrèra ua cara navèra. L’òmi que sorridó en véder lo president autan captivat com la populacion per la hemna deu bonet negre qui començava lo son devís en ua lenga proïbida :

«A tots los companhs d’Occitània, au President-Director Generau Francisko, democraticament elegit, nosatis los capdèths de Gasconha que v’adreçam aqueth messatge. Au nom de totas las votz badalhonadas peu monde, que demandam a l’estat de préner las soas responsabilitats e d’escotar ua colèra qui bronda. Despuish sègles, l’imperialisme lingüistic e l’uniformizacion descabestrada que mia lo pòble de cap a ua sequèra intellectuau, mes uei que va cambiar…»

Qu’èra lo senhau, l’agent Pèir que l’avèva esperat despuish setmanas en pensar que ne vieneré pas jamei, qu’èra ad eth d’agir. En possar las personas qui l’esconèvan lavetz que s’avançava au mei pres deu perimètre de seguretat. Qu’inspirava pregondament tà’s calmar, la cibla n’èra pas qu’a ua detzena de mètres. Un darrèr espiar a Joana qui contunhava lo son devís, puish que’s getè sus la via de tram, corrent a desalenà’s. La soa man que sarrava fèrmament l’arma qui ac poderé tot cambiar, la qui poderé sauvar millenaris de derivacion lingüistica e qui pausaré un tèrmi a la clandestinitat que subivan. Ne podèva pas mei har arrèrpè, n’ac volèva pas de tot biaish, aquera idea ne hasèva pas partida de las possibilitats. La seguretat qui quadrilhava la zòna que’s dè l’abranlida, alertada peus crits esglasiats deus testimònis mei au ras de l’accion. Los drònes d’intercepcion que’s lançavan contra l’intrús qui s’apressava de mei en mei de la P.M.I⁸, en desplegar los lors canons ionics tà reglar «lo problèma». L’òmi que n’evitè los purmèrs arrais, tròp luenhècs tà estar fataus. Lo President-Director, susprés dilhèu per l’audàcia qui dava arsec a l’assautaire qui s’arronçava sus eth, qu’avó un reflèx de s’escóner darrèr la tropa d’agents especiaus, qui lançava dejà contra Pèir ua miaça de mort. Aqueste, que sortí l’arma providenciau de la pòcha on èra esconuda, puntant de cap au president l’element mei esglasiant. Ne’u vagè pas de parlar. Ua calor sobta que’u brutlava lo còs, que’u devorava la carn, en har pujar a las narics deu public ua aulor qui’us ahupava lo còr. Lo messatgèr n’èra pas mei, estenut peu sòu que barrejava çò qui’u demorava de sang. Ua pagina, prima e blanca, que navigava per aquera mar navèra dab un estilo com passatge unic. L’espèr qu’èra ad aqueth prètz. La horrèra que vadó muda, embarrada en un esglàs violent qui’u torrava la lenga. Sola, Joana que contunhava lo son devís qui èra perturbat peus crits e las explosions qui vienèvan deu correder :

«Ua umanitat qui desbremba çò qu’ei que s’esvaneish. L’òmi qui s’aperava Pèir que v’a portat lo noste espèr en un monde unit e plurau. Ua signatura au nom deus ciutadans qui v’espian adara, que portarà la patz vertadèra. Luenh de las pressions politicianas qui seveishen a la capitau, qu’ètz libre de díser non ad aquera politica genocida. Un brut sord que copè Joana, la pòrta qu’avèva cedit, amuishant lo capitani Sully e los sons òmis estenuts peu correder. Possada per la vegada, qu’abraquè lo devís. Tà la libertat, Febus avant !…» La transmission que’s copè d’un còp, en deishar escapà’s los darrèrs crits d’ua joenessa sacrificada… Lo President-Director Generau qui espiava la horrèra tostemps muda que baishè deu tram en evitar de pausar lo pè en la laca de sang. Que prenó la huelha ròsa deu cap deus dits, per un angle enqüèra blanc. Lo silenci que’s hasó mei pesuc, quasi estofant. L’òmi austèr e dret n’avó pas besonh de soscar longtemps tà préner ua desicion. De las soas duas mans e davant la horrèra estabornida, qu’esquicè l’espèr d’un monde qu’èra de dòu en concedir a l’Istòria aqueths mots qu’estón los sons darrèrs : «Ne parli pas patés.»

«La susmauta deus capdèths de 2156, hòra a la mort

deu President-Director Generau Francisko, n’arribè pas sonque

en cap a ua repression mei sevèra de las lengas deu monde «Tèrra».

Mes que demora enqüèra uei, un simbèu de luta contra la

decadéncia culturau deus ominides.»

Jornau d’estudi n°25, Las guèrras umanas peus atges, 3152.

Operacion Febus version PDF